Η κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα. Τα κακώς κείμενα.

 

Η κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα. Τα κακώς κείμενα.

 Η κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα αναπαράγεται μέσα από τα κακώς κείμενα και θεωρούμε πως παρουσιάζεται περίτρανα μέσα από αυτές τις τρεις ταινίες της δεκαετίας του ‘50 - ‘60. Η διαφθορά αλλά και η διεφθαρμένη αντίληψη των ανθρώπων μέσα από την προβολή των ταινιών αυτών, σε κάνουν, τάχιστα, να συνειδητοποιήσεις πως η Ελλάδα αυτών των δεκαετιών όχι μόνο δε διαφέρει σε σχέση με τις απόψεις και τη βούληση των ανθρώπων, αλλά παραμένει η ίδια ακόμη και σήμερα. Λαμβάνοντας περιληπτικά μερικά παραδείγματα μέσα από αυτές τις τρεις αντιπροσωπευτικές ταινίες, θα κάνουμε μερικές συγκρίσεις και θα διαπιστώσουμε πως ίσως τελικά μονάχα εδώ να μην ταιριάζει η έκφραση «κάθε πέρυσι και καλύτερα», γιατί, όπως βλέπουμε και από τα γεγονότα των ημερών μας, «όλα τριγύρω αλλάζουνε και όλα τα ίδια μένουν». Στις τρείς αυτές ταινίες θα μελετήσουμε τη διαφθορά των ανθρώπων σε σχέση με τον δημόσιο τομέα και όχι μόνο.

 

«Φωνάζει ο κλέφτης»

 Αρχικά, με την ταινία «Φωνάζει ο κλέφτης» του 1965 σε σκηνοθεσία Ανδρέα Ανδρεαδάκη και σενάριο Γιάννη Δαλιανίδη, βλέπουμε τη διαφθορά στον δημόσιο τομέα και τις διάφορες καταχρήσεις που γίνονταν, γίνονται και, αν δεν αλλάξουν ριζικά οι αντιλήψεις των ανθρώπων στην ελληνική κοινωνία, θα γίνονται. Με μία γρήγορη ματιά στην ταινία συμβαίνουν τα εξής: το πορτοφόλι του απόστρατου στρατηγού Καραλέοντα, νυν διευθυντού μεγάλου Δημόσιου Οργανισμού, πέφτει κατά λάθος στα χέρια του φτωχού πλην τίμιου υπαλλήλου Τίμου. Ο Τίμος επιχειρεί να επιστρέψει το πορτοφόλι στον ιδιοκτήτη του  και τελικά του το παραδίδει. Ο στρατηγός ενθουσιάζεται με την τιμιότητα του Τίμου και τον προσλαμβάνει ως λογιστή. Ο Τίμος έχει χάσει πολλές φορές τη δουλειά του γιατί ανακαλύπτει παντού κομπίνες. Και αυτή τη φορά, στην έρευνα που κάνει στα λογιστικά βιβλία του Οργανισμού, θα ανακαλύψει ότι ο κουνιάδος του στρατηγού, που έχει μια σημαντική θέση χάρη στο γαμπρό του, κλέβει συστηματικά. Η αδελφή του και γυναίκα του στρατηγού το γνωρίζει και τον καλύπτει. Όταν ο Τίμος επιχειρεί να ενημερώσει το στρατηγό, ο κλέφτης κουνιάδος του θα κατηγορήσει τον Τίμο ως αναρχικό και εχθρό του καθεστώτος και  ο αθώος Τίμος θα κλειστεί στη φυλακή. Ευτυχώς, στο τέλος, η αλήθεια αποκαλύπτεται, ο κλέφτης συλλαμβάνεται και ο Τίμος αποφυλακίζεται.

                                            

        

«Ένας ήρωας με παντούφλες»  

 Στην ταινία «Ένας ήρωας με παντούφλες» του 1958 σε σκηνοθεσία και σενάριο του Αλέκου Σακελλάριου βλέπουμε το φαινόμενο της κατάχρησης χρημάτων, της απάτης και της απόκτησης της λεγόμενης «μίζας». Αναλυτικότερα, ο απόστρατος στρατηγός Λάμπρος Δεκαβάλλας, ήρωας του πολέμου, που ζει φτωχικά πλην όμως έντιμα με τη γυναίκα του Ειρήνη και την κόρη του Πόπη, δέχεται την επίσκεψη του μέλλοντα γαμπρού του, ο οποίος του ανακοινώνει ότι σκοπεύει να ξενιτευτεί στην Αυστραλία, για να βγάλει λεφτά και να παντρευτεί την Πόπη. Την ίδια μέρα, ο Δεκαβάλλας δέχεται και την επίσκεψη του εξαδέλφου του Απόστολου, ο οποίος τον πληροφορεί ότι η πατρίδα, για να τον τιμήσει, αποφάσισε να αναγείρει τον ανδριάντα του, στη μικρή πλατεία μπροστά στο σπίτι του. Ωστόσο, την ημέρα των αποκαλυπτηρίων, η Πόπη αντιλαμβάνεται ότι η Τζένη, η κόρη του Απόστολου, σκοπεύει να παντρευτεί τον μνηστήρα της, πνίγει όμως τα δάκρυά της για να μη στενοχωρήσει τον πατέρα της, ο οποίος πλέει σε πελάγη ευτυχίας. Γρήγορα, όμως, ο καλοκάγαθος στρατηγός αντιλαμβάνεται ότι η υπόθεση του ανδριάντα δεν ήταν παρά μια ακόμα κομπίνα για να φαγωθούν κρατικά χρήματα και αποκαλύπτει όλους τους προικοθήρες και τους απατεώνες.

                                                     

 

«Υπάρχει και φιλότιμο»

 Τέλος, μέσα από την ταινία «Υπάρχει και φιλότιμο» του 1966 με σκηνοθέτη και σεναριογράφο ξανά τον Αλέκο Σακελλάριο, η οποία αποτέλεσε και την αγαπημένη της ομάδας μας, βλέπουμε για ακόμη μία φορά τις καταχρήσεις μερικών ανθρώπων, που εκμεταλλεύονται τη σχέση τους με την εξουσία  και κερδίζουν με κομπίνες και μίζες χρήματα από το δημόσιο. Έτσι, λοιπόν, έχουμε μία από τις λίγες ελληνικές ταινίες που σατιρίζουν εύστοχα την εκλογική διαδικασία και τα συμφραζόμενά της στη χώρα μας. Ο υπουργός Ανδρέας Μαυρογιαλούρος, αποκομμένος εντελώς από τα προβλήματα των απλών ανθρώπων της επαρχίας, με αφορμή τα εγκαίνια ενός μαιευτηρίου, επισκέπτεται το χωριό της εκλογικής του περιφέρειας, την Πλατανιά. Μετά από ένα ατύχημα, διαπιστώνει τη δυσαρέσκεια των ψηφοφόρων του αλλά και τις απάτες των συνεργατών του. Αποφασίζει λοιπόν να παραιτηθεί από την κυβέρνηση και να βάλει τάξη στη ζωή του, ξεκινώντας από τη χαρτοπαίχτρα γυναίκα του και την ελαφρόμυαλη κόρη του.

 

 

Στις ταινίες αυτές, η ομάδα μας ξεχωρίζει μερικά από τα ακόλουθα στοιχεία:

1.      Οι πελατειακές σχέσεις. Το κράτος ήταν σχεδόν ο μοναδικός σταθερός εργοδότης. Αναπτύχθηκε έτσι μια σημαντική πίεση, η οποία τροφοδότησε το πελατειακό σύστημα. Πολλοί πολιτικοί «εξαγόραζαν» ουσιαστικά τις ψήφους των συμπολιτών τους μέσω του διορισμού μελών της οικογενείας τους στο δημόσιο. Ο όρος πελατειακό παραπέμπει στην μεταχείριση του ψηφοφόρου σαν «πελάτη» του πολιτικού.

 

2.      Παρασιτική νοοτροπία. Αποτέλεσμα αυτής της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής δομής ήταν να αναπτυχθεί σε ένα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού γενικευμένη αντιπαραγωγική και παρασιτική νοοτροπία, δηλαδή να αναζητεί τρόπους απόκτησης εισοδήματος χωρίς να προσφέρει το ανάλογο προϊόν ή υπηρεσία. Τα παραπάνω χαρακτηριστικά έχουν οδηγήσει σε φαινόμενα όπως:

 

·       Η παραοικονομία. Δίπλα στην επίσημη και φανερή οικονομική δραστηριότητα - αυτή που δηλώνεται στις φορολογικές αρχές - υπάρχει και μια άλλη, αφανής οικονομική δραστηριότητα. Το μέγεθός της είναι σημαντικό και βαίνει αυξανόμενο ή μειούμενο ανάλογα με τη στάση του κράτους απέναντι στη φοροδιαφυγή. Δυστυχώς, πέρα από τα έσοδα που χάνει το κράτος, δημιουργείται και έντονο αίσθημα αδικίας στους φορολογικά συνεπείς πολίτες

 

·       Η υποβάθμιση της πολιτικής. Τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί - όχι μόνο στην Ελλάδα - η υποβάθμιση της πολιτικής εξουσίας (πρωθυπουργός, κοινοβούλιο κτλ.) σε σχέση με την οικονομική εξουσία (επιχειρηματίες, πολυεθνικές επιχειρήσεις, τράπεζες κτλ.). Επιπλέον, η οικονομική εξουσία επηρεάζει σημαντικά την πολιτική εξουσία. Η κυριαρχία της οικονομίας επί της πολιτικής είναι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα της σύγχρονης δημοκρατίας.

 

·       Η προβληματική λειτουργία των θεσμών. Ένα παράδειγμα προβληματικής λειτουργίας είναι η τυπολατρεία - νομολατρεία. Η επιμονή στον τύπο και όχι στην ουσία έχει ως αποτέλεσμα η συζήτηση ή σύγκρουση να γίνεται για τη διαδικασία και όχι για το περιεχόμενο, ο τύπος να πνίγει την ουσία, το ενδιαφέρον από τα ουσιώδη να μετατίθεται στα επουσιώδη. Σχεδόν για τα πάντα χρειάζεται νόμος. Και σε μια εποχή που πολλά πρέπει να ρυθμιστούν και που πολλά συνεχώς αλλάζουν, το αποτέλεσμα είναι η πολυνομία. Αν προστεθούν η έλλειψη προγραμματισμού και οι ρουσφετολογικές ρυθμίσεις, τότε γίνεται λόγος για βιομηχανία νόμων. Αυτό το φαινόμενο όμως δε βοηθά στην καλή λειτουργία της κοινωνίας και της πολιτείας. Έτσι, μάλλον δικαιολογημένα υπάρχει η αίσθηση ότι οι νόμοι υπάρχουν μόνο για τους οικονομικά και κοινωνικά αδύναμους, ενώ οι οικονομικά και πολιτικά ισχυροί κατορθώνουν να ξεφεύγουν. Τέλος, η έλλειψη προγραμματισμού εμποδίζει τη χώρα να έχει ένα μακρόπνοο και μακροχρόνιο σχέδιο για την οικονομία, την εκπαίδευση, τις υπηρεσίες υγείας κτλ. Επικρατεί η εντύπωση ενός «ράβε ξήλωνε» καθώς κάθε υπουργός και κάθε κυβέρνηση ακυρώνει, συχνά, ορισμένα από τα πεπραγμένα των προηγούμενων.

Θεωρούμε πως οι ταινίες αυτές είναι διαχρονικές και απόλυτα αντιπροσωπευτικές της Ελλάδας του τότε αλλά δυστυχώς και του σήμερα, διότι, ρίχνοντας μια γρήγορη ματιά στο παρελθόν, διαπιστώνουμε κάλλιστα πως η διαφθορά των ανθρώπων, όχι μόνο σε σχέση με το δημόσιο αλλά και με μια πιο γενική ματιά ως προς την αντίληψη των πολιτών και τις πεποιθήσεις των Ελλήνων, παραμένει ίδια και απαράλλαχτη.

 

Κριθιώτης Ευθύμης, Νικόπουλος Τάσος, Ποδιώτης Χρήστος, Σαγίρογλου Ζήσης, Τσισμαλίδης Αλέξανδρος